KATILIM BANKLARINDA MÜŞTERİ PROFİLİ
Katılım bankacılığına dair yazdığım önceki yazılarımda genellikle bu bankaların kendi yapılarından, ürün ve hizmetlerinden bahsettim. Bu yazımda ise bu bankaların müşteri kitlesini değerlendirmek istiyorum. Bunu yaparken bir anket ya da saha çalışmasına başvurmadım. Bu nedenle bu sonuçlara nereden ulaştığımı merak edebilirsiniz. Uzun yıllar katılım banklarında görev yapmakta olan biri olarak binlerce müşteriyle birebir temaslarımızın ve gözlemlerimizin sonuçları diyebiliriz.
Genel olarak bilinenin aksine katılım bankalarının müşterileri sadece dindar insanlardan oluşmamaktadır (Ben dindar demeyi tercih ettim, muhafazakâr ya da faiz hassasiyeti olanlar da denilebilir). Ancak faiz yasağı nedeniyle katılım bankaları ile çalışmak dindarların öncelikli tercihi olsa da her görüşten ve her dinden insan çalışmaktadır. Tabi ki dindar kesim ağırlıktadır. Yine bilinenin aksine katılım bankaları da sadece dindar değil her kesimden insan ile çalışmak ister, çalışmaktadır da.
Farklı bir kesim daha var ki bu insanlar dindar olduğu halde katılım bankaları ile dahi çalışmazlar. Bu insanlar katılım bankalarının da işlemlerinde şüphe olduğuna ya da faizli bankalardan farkı olmadığına inandıkları için müşterisi olmazlar. Aşağıda bahsedeceğim gurupların dışında kalan bu kesim azınlıktadır. Ben bu insanların samimi görüşlerine saygı duyulması ve katılım bankaları ile çalışmaları için ikna çabalarına girilmemesi gerektiğine inanıyorum. Bir de katılım bankalarını faizli bankalardan farklı görmeyen fakat katılım bankaları ile çalışmayıp faizli bankalarla alabildiğine çalışan dindar kesim bulunmaktadır. Bu gurup da azınlık olup, aşağıdaki değerlendirmenin dışındadır.
Değerlendirmelerimiz bir eleştiri değil insanlarla yaptığımız görüşmelerde bizlere ifade edilenler ile gözlemlerimizin sonucudur. O insanların tercihlerini ve davranışlarını etkileyen çok sayıda saik bulunmaktadır. Bu saiklerin haklı olup olmadığı bu yazının konusu değildir. Bu detayı vurguladıktan sonra katılım bankası müşterilerine bakabiliriz;
1-Sadece katılım bankaları ile çalışan kişi ve şirketler;
Bu kesim katılım bankalarının gerçekten faizsiz bankacılık yaptığına inanan ve bu nedenle faizli bankalarla çalışmayan sadık müşteri kitlesinidir. Ancak katılım bankalarında sanılanın aksine bu kesim ana müşteri kitlesini oluşturmaz. Bu insanlar mecbur kalmadıkça faizli bankalardan uzak durmaya ve katılım bankası ile çalışmaya gayret eden dindarlardan oluşmaktadır. Kredi maliyetleri veya faiz gelirleri katılım bankalarından daha iyi imkanlar sunsa dahi faizli bankalarla çalışmazlar. Bu gurup katılım bankalarının tam istenilen bir yapıda olduğunu da iddia etmemekle birlikte günümüz şartlarından katılım bankalarını makul kabul etmekte, yeri geldiğinde bu bankaları eleştirebilmekte, hatta faizli bankalara benzeme tehlikesini zaman zaman vurgulamaktadır. Bunlar yapıcı ve katılım bankacılığının gelişmesini sağlayan eleştiriler olup, bu kesimin samimiyetinden, faizsiz bankacılığa inancından kaynaklanmaktadır.
2-Hem katılım bankası ile hem de faizli bankalarla çalışan kişi ve şirketler;
Bu kesim katılım bankasının ana müşteri kitlesini oluşturur. Bu gurubun içinde hem dindar hem de diğer görüş ve dinden insanlar yer almaktadır. Bu guruptaki dindarların profiline bakalım;
3-Faizin haramlığı ile ilgilenmeyen ancak katılım bankası ile çalışanlar;
Bu kesim faizsiz olduğu için değil katılım bankalarının ürün ve hizmetleri faizli bankalardan ucuz ve avantajlı olduğu durumlarda katılım bankalarını tercih ederler. İnançtan bağımsız, ekonomik sonuçlara göre karar veren kişi ve şirketlerdir. Tercihlerinde dini değerler değil ekonomik menfaatler etkilidir.
4-Katılım bankalarını tercih etmeyen ancak çalışmak zorunda kalanlar;
Bu kesim aslında katılım bankası ile çalışmak istemeyen ancak ilişkide olduğu kişi ve şirketlerden dolayı katılım bankası ile çalışmak zorunda olanlardır. Çalıştığı şirketin maaşını katılım bankasına yatırdığı kişi bu guruptadır. Kendi tercihi olsa katılım bankasıyla çalışmaz.Konut imal eden ancak katılım bankası ile normal şartlarda çalışmayı düşünmeyen ancak dindar kesime ev satmak için katılım bankası ile kredi anlaşması yapmak zorunda kalan şirket de bu guruptadır.
Yukarıda bahsettiğimiz bu dört gurubun katılım bankaları ile çalışma davranışını sadece faiz yasağı belirlememektedir. Ürün ve hizmetlerin fiyatı ve kalitesi de etkilidir. Katılım bankaları ürün ve hizmetlerini iyileştirdikçe ve yaygınlaştırdıkça müşteri kitlesi ikinci ve üçüncü guruba doğru genişlemekte, prensiplerinden taviz verdikçe ya da verdiği düşünüldükçe birinci guruptan uzaklaşmaktadır.
İslam, faizi bir zulüm ve sömürü mekanizması olarak görmektedir. Faizsiz bankacılık da bu prensipler çerçevesinde hizmet vermek gayesindedir. Faiz, toplumsal ve iktisadi zararlarından dolayı sadece Müslümanların değil tüm insanlığın mücadele etmesi gereken bir konudur.Yahudilik ve Hıristiyanlık gibi tüm semavi dinlerde yasaklanması da bunun bir göstergesidir. Bu nedenle faizsiz bankacılık sadece Müslümanlar için değil tüm insanlık için gerekli bir bankacılık modeli önermelidir. Öyleyse katılım bankaları sadece dindarlara ya da Müslümanlara değil tüm insanlara hizmet verme anlayışında olmalıdır.
Yazar: Yüksel Keleş
